Szumy uszne według prof. Jastreboffa – czym są i jak je skutecznie leczyć?
Szumy uszne, znane również jako tinnitus, to zjawisko akustyczne polegające na odbieraniu dźwięków, które nie mają zewnętrznego źródła. Mogą przyjmować formę dzwonienia, szumu, brzęczenia lub pisku i dotyczyć jednego lub obu uszu. Dla wielu osób szum w uchu bywa uciążliwym problemem wpływającym na codzienne funkcjonowanie, sen i zdrowie psychiczne.
W artykule przedstawiamy neurofizjologiczny model szumów usznych według prof. Pawła Jastreboffa, twórcy jednej z najskuteczniejszych metod terapii – TRT (Tinnitus Retraining Therapy). Wyjaśniamy, na czym polega ta terapia, jakie są przyczyny powstawania szumów usznych według współczesnej nauki i jak można skutecznie łagodzić ich objawy.
Czym są szumy uszne według prof. Jastreboffa?
Prof. Pawel Jastreboff, światowej klasy specjalista w dziedzinie audiologii, stworzył neurofizjologiczny model powstawania szumów usznych, który diametralnie zmienił podejście do diagnozowania i leczenia tego zjawiska. Według jego teorii szumy uszne nie są jedynie wynikiem uszkodzeń w uchu wewnętrznym, ale przede wszystkim efektem nieprawidłowego przetwarzania dźwięków przez mózg.
Mózg jako źródło problemu
Jastreboff zauważył, że szum w uchu często utrzymuje się nawet wtedy, gdy nie stwierdza się żadnych uszkodzeń narządu słuchu. W jego modelu kluczową rolę odgrywają:
- Układ limbiczny (odpowiedzialny za emocje),
- Autonomiczny układ nerwowy (regulujący reakcje organizmu na stres),
- Korowe ośrodki słuchowe mózgu (odpowiedzialne za percepcję dźwięku).
Jeśli mózg uzna szumy uszne za zagrożenie lub coś niepokojącego, uruchamia mechanizmy obronne – zwiększa uwagę, napięcie emocjonalne i koncentrację na tym dźwięku. To błędne koło powoduje, że szum w uchu staje się bardziej uciążliwy i trudniejszy do zignorowania.
Dlaczego nie każdy cierpi z powodu szumów usznych?
Wielu ludzi doświadcza przejściowych szumów w uszach – np. po koncercie lub w ciszy – ale tylko u części rozwija się przewlekła forma tego problemu. Kluczowa różnica polega na reakcji emocjonalnej i ocenie dźwięku przez mózg. Jeśli dźwięk zostanie uznany za neutralny, mózg przestaje go rejestrować – proces ten nazywa się habituacją.
U osób z przewlekłym tinnitus habituacja nie zachodzi, ponieważ szum interpretowany jest jako zagrożenie, co prowadzi do nasilenia objawów i silniejszego zaangażowania emocjonalnego.
Tinnitus Retraining Therapy (TRT) – skuteczna terapia szumów usznych
Metoda TRT opracowana przez prof. Jastreboffa opiera się właśnie na odwróceniu niekorzystnego procesu przetwarzania szumów usznych w mózgu. Jej celem nie jest usunięcie dźwięku, ale nauczenie mózgu, jak ignorować szumy uszne, tak by przestały one przeszkadzać w codziennym życiu.
Na czym polega TRT?
Terapia TRT składa się z dwóch głównych elementów:
- Konsultacja edukacyjna – pacjent dowiaduje się, czym jest szum w uchu, jak działa mózg w kontekście percepcji dźwięku i dlaczego warto zmienić sposób myślenia o szumie. Edukacja pomaga zmniejszyć lęk i panikę, które nasilają objawy.
- Terapia dźwiękiem – polega na stosowaniu specjalnych urządzeń, takich jak:
- generatory szumów usznych wbudowane w aparaty słuchowe (generatory szumu szerokopasmowego),
- aplikacje z dźwiękami natury lub białym szumem,
Dźwięki te nie mają zagłuszać tinnitus, ale stworzyć warunki sprzyjające habituacji – czyli oswojeniu się z szumem w uchu i stopniowym jego „wygaszeniu” z poziomu świadomości.
Jak działa generator szumów usznych?
Generator szumów to urządzenie wbudowane w aparat słuchowy (BTE, RIC lub wewnątrzuszny) , które emituje łagodny, nieinwazyjny szum. Celem nie jest całkowite zakrycie dźwięku szumu usznego, ale wprowadzenie dodatkowego bodźca dźwiękowego, który „odciąża” układ nerwowy i sprzyja adaptacji.
W praktyce generator szumów usznych lub aparat słuchowy w przypadku występowania tinitus wraz z ubytkiem słuchu :
zmniejsza kontrast między szumem a ciszą – dzięki temu tinnitus nie wydaje się tak intensywny,
pomaga mózgowi przestać skupiać się na tinnitus,
ułatwia sen i koncentrację,
Generator w terapii może być noszony przez kilka godzin dziennie lub przez cały dzień, zależnie od zaleceń terapeuty.
Ile trwa terapia szumów usznych?
Proces habituacji jest indywidualny, ale pełna terapia TRT trwa zazwyczaj od 12 do 24 miesięcy. U części pacjentów pierwsze pozytywne efekty pojawiają się już po kilku tygodniach lub miesiącach. Kluczem do sukcesu jest systematyczność i cierpliwość.
Inne elementy terapii wspomagającej leczenie szumu w uchu
Choć TRT jest metodą kompleksową, skuteczność terapii można zwiększyć przez dodatkowe działania wspomagające:
1. Redukcja stresu
Stres jest jednym z głównych czynników nasilających szumy uszne. Warto włączyć do codziennych nawyków:
- techniki relaksacyjne (medytacja, joga, oddechy),
- aktywność fizyczną (spacery, pływanie),
- terapię poznawczo-behawioralną w przypadku przewlekłego lęku.
2. Unikanie ciszy
Cisza sprzyja wyraźniejszemu odbieraniu szumu w uchu. Warto stosować:
- ciche dźwięki otoczenia (muzyka relaksacyjna, biały szum),
- aplikacje mobilne do terapii dźwiękiem,
- dźwiękowe urządzenia nocne przy problemach z zasypianiem.
3. Dieta i styl życia
Zdrowe nawyki mogą wspierać regenerację układu nerwowego:
- zrównoważona dieta bogata w magnez, cynk i witaminy z grupy B.
- ograniczenie kofeiny, alkoholu i nikotyny,
- odpowiednia ilość snu (7-8h),
Czy szumy uszne można wyleczyć?
Szum w uchu nie zawsze da się całkowicie wyeliminować, zwłaszcza jeśli wynika z trwałych uszkodzeń słuchu. Jednak dzięki podejściu prof. Jastreboffa możliwe jest osiągnięcie pełnej habituacji, czyli stanu, w którym tinnitus przestaje być zauważany i nie wpływa negatywnie na jakość życia.
W badaniach klinicznych i obserwacjach TRT okazała się skuteczna nawet u 80% pacjentów. Kluczowe jest indywidualne podejście do pacjenta oraz dobra współpraca ze specjalistą audiologiem lub terapeutą TRT
Podsumowanie
Szumy uszne to problem złożony, który dotyka milionów ludzi na całym świecie. Dzięki przełomowej teorii prof. Jastreboffa możliwe stało się skuteczne leczenie tinnitus bez konieczności farmakologii czy zabiegów chirurgicznych.
Neurofizjologiczny model szumów usznych zmienia nasze podejście do tego zjawiska – nie skupiamy się na samym dźwięku, ale na tym, jak mózg go przetwarza i jak reaguje na niego układ nerwowy. Terapia szumów własnych w postaci TRT daje nadzieję na poprawę jakości życia i odzyskanie spokoju umysłu.
Jeśli masz pytania lub zauważasz niepokojące objawy – skontaktuj się z naszym zespołem. Jesteśmy tu po to, aby pomóc Ci usłyszeć świat na nowo.
